Joanna Mikuła

Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia konsumpcja alkoholu w Regionie Europejskim jest najwyższa w porównaniu z innymi regionami świata. Ostatnie dane pokazują, że w Europie konsumuje się około 12 litrów czystego spirytusu w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego alkoholu wzrasta ilość problemów alkoholowych w społeczeństwie: uszkodzenia zdrowia, wypadki, obniżenie produktywności pracy, wzrost przestępczości, w tym przemocy interpersonalnej. 
Spożywanie napojów alkoholowych jest wkomponowane w kulturę od czasów prehistorycznych, próby całkowitego jego wyeliminowania nie są realistyczne, jednak należy tu podkreślić, że z nadużywaniem alkoholu wiąże się wiele znaczących strat, tak dla jednostki, jak i dla społeczeństwa. Są wśród nich szkody zdrowotne, cierpienia psychiczne, ale także straty ekonomiczne. Szacuje się, że pomiędzy 2 a 3 % PKB państwa tracą z powodu nadużywania napojów alkoholowych.
Kraje europejskie są bardzo zróżnicowane pod względem rodzajów spożywanego alkoholu, obyczajów łączących się z jego spożywaniem, społecznej akceptacji dla skutków spożywania alkoholu, w tym spożywania przez nieletnich, ale generalnie kultura europejska jest nasycona alkoholem.
Należy zaznaczyć, że konsumpcja alkoholu przez polską młodzież kształtuje się na średnim poziomie w porównaniu z resztą Europy. Młodzież w Europie pije niepokojąco dużo.
W całym Regionie Europejskim nadużywanie alkoholu jest odpowiedzialne za jedną czwartą wszystkich nagłych zgonów młodych osób pomiędzy 15 a 29 rokiem życia. Z używaniem alkoholu przez młodocianych wiążą się nieplanowane stosunki seksualne, niechciane ciąże i ryzyko zarażenia wirusem HIV.
Alkohol jest trzecią kolejną przyczyną ogólnego obciążenia chorobami w Regionie Europejskim, odpowiada za 10,8 % ogólnego obciążenia chorobami w tym regionie. Szacuje się, że w Europie około 600.000 osób umiera rokrocznie z powodu nadużywania alkoholu.
Młodzi ludzie wyjeżdżający do krajów Unii Europejskiej powinni pamiętać, że spotkają w nich bardzo zróżnicowaną sytuację: inaczej wygląda obraz spożycia alkoholu w krajach Europy Południowej, inaczej Północnej.

Europa Południowa, w tym także Francja, pije dużo wina, także lokalne alkohole, jak chociażby ouzo w Grecji, choć oczywiście młodzi ludzie w klubach i dyskotekach piją dużo mocnych napojów spirytusowych. Zakazów jest dużo mniej, np. nie ma tam na ogół zakazu spożywania alkoholu w miejscach publicznych. Dużo reklam alkoholu tworzy klimat przyzwalający, a wręcz zachęcający do picia. Mniej ograniczeń wiekowych, dotyczących spożywania alkoholu - np. w Hiszpanii od 16 roku życia można kupować alkohol. We Francji - piwo i wino, na spirytualia należy poczekać do 18 roku życia. We Włoszech w towarzystwie rodziców wino do obiadu piją dzieci w dowolnym wieku, w zależności od decyzji rodziców. Nie znaczy to jednak, że alkohol im nie szkodzi.  Francuzi przodują w zgonach z powodu marskości wątroby, a do niedawna przodowali także w wypadkach z udziałem nietrzeźwych kierowców; obecnie na skutek licznych kampanii sytuacja dotycząca wypadków samochodowych poprawia się znacznie. We Francji i we Włoszech silne lobby producentów wina walczy z wszelkimi ograniczeniami, we Francji dopiero od niedawna wino przeszło z kategorii produktów spożywczych do kategorii napojów alkoholowych. Jeśli chodzi o dopuszczalne stężenie alkoholu we krwi u kierowcy, to Europa Południowa w większości krajów toleruje stężenie do 0,5 (Francja, Włochy, Hiszpania, Grecja, Słowenia), wyjątki zdarzają się w takich krajach jak Albania - zero tolerancji, Rumunia, Bułgaria - również zerowa tolerancja, jednak kraje te nie należą do Unii. Kraje bałkańskie szczególnie mocno podkreślają, ze alkohol jest częścią ich dziedzictwa kulturowego, w krajach tych pije się dużo alkoholu domowej roboty, w niektórych, np. Słowenii nie koncesjonuje się sprzedaży alkoholu.

Kraje Europy Zachodniej, takie jak Anglia, Irlandia, Niemcy, to kraje, w których młodzież pije dużo, w tym dużo piwa (dozwolonego już od lat 16) obecnie także alko-popów, które są produktem słodkim, w kolorowych opakowaniach, często jednak mocnym, z zamierzenia adresowanym do nastolatków. W związku z tym piją już 12-14-latkowie, zwłaszcza w weekendy, piją także w miejscach publicznych, np. w parkach (zwłaszcza w Anglii). W Irlandii pije się dodatkowo dużo spirytualiów. Nie ma ograniczeń dotyczących spożywania alkoholu w miejscach publicznych. Reklama alkoholu jest obecna niemal wszędzie, silne lobby alkoholowe skutecznie walczy z ograniczeniami w tym zakresie. Dopuszczalny poziom koncentracji alkoholu we krwi kierowcy w Anglii i Irlandii to 0,8 promila. Nie przeprowadza się kontroli zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu.

W Holandii i Belgii sprzedaje się piwo i wino osobom, które ukończyły 16 lat, natomiast spirytualia osobom, które ukończyły 18 lat. Dopuszczalny poziom stężenia alkoholu we krwi u kierowcy to 0,5 promila, częste są policyjne kontrole zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu. Podobny poziom stężenia alkoholu we krwi kierowcy dopuszczalny jest w Belgii, tam jednak kontrole policyjne zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu są okazjonalne.

W większości krajów jest jednak mniejsza tolerancja dotycząca publicznej nietrzeźwości. Policja zatrzymuje osoby zachowujące się głośno lub wulgarnie, które nadużyły alkoholu. Zwykli członkowie społeczeństw także nie są przychylnie nastawieni do objawów upojenia alkoholowego, prezentowanych publicznie, które do niedawna jeszcze były tolerowane w Polsce, kwitowane uśmieszkiem albo pełnym politowania zrozumieniem. Takiej postawy nie należy spodziewać się w krajach zachodniej Europy.

W krajach Północnej Europy, zwłaszcza w Skandynawii, obowiązują dużo ostrzejsze restrykcje, jeśli chodzi o spożywanie alkoholu. Jest dużo mniej punktów sprzedaży alkoholu, zwłaszcza mocnego, obowiązuje zakaz reklamy alkoholu. W Norwegii piwo i wino dostępne są od 18-ego roku życia, napoje spirytusowe od 20-ego. Dopuszczalny poziom koncentracji alkoholu we krwi kierowcy to 0,2 promila. Kontrole zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu są częste. W Finlandii dopuszczalny poziom stężenia alkoholu we krwi kierowcy to 0,5, jednak kontrole policyjne zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu są częste. Alkohol może tam kupić 18-latek, z wyjątkiem spirytualiów na wynos - w tym przypadku granicą jest 20 lat. W Danii alkohol dowolnego rodzaju do konsumpcji na miejscu może kupić 18-latek, na wynos - 16 latek. Dopuszczalny poziom stężenia alkoholu we krwi kierowcy to 0,5 promila. Jednak nie ma tam kontroli policyjnych poziomu alkoholu w wydychanym powietrzu.

Wyjeżdżający za granicę, decydując się na pozostanie dłuższy czas poza swoją społecznością i rodziną, są narażeni na zmianę swoich nawyków alkoholowych z trzech powodów:

• stres i napięcie, które towarzyszy adaptacji do nowej kultury, nowego języka, nowych obyczajów mogą skutkować poszukiwaniem szybkiego ukojenia w alkoholu
• w miejscu, gdzie nie jesteśmy znani, mniejsza kontrola społeczna skłaniać może do zachowań, na które wiele osób nie pozwoliłoby sobie w swoim rodzinnym mieście, w swojej rodzinie; sieć relacji społecznych tworzy pewną barierę przed częścią zachowań dezadaptacyjnych, do jakich niewątpliwie można zaliczyć nadużywanie alkoholu
• inne nawyki kulturowe, np. obyczaj powszechnego i częstego picia wina w części krajów europejskich, powszechnie dostępna reklama, mogą dla części osób stanowić bodziec do nadmiernej konsumpcji alkoholu, która może pozornie rodzić mniej groźne skutki niż we własnym kraju.

Wyjazdy zagraniczne poza korzyściami rodzą też szereg zagrożeń...

Eleuteria nr 69, styczeń-marzec 2007